Anime in plaats van Hollywood: hoe Japan het vertellen van verhalen herdefinieert
8-8-2025
Vertaling: machinaal vertaald
In het Westen was anime lange tijd kinderspul - vandaag de dag is het wereldwijde popcultuur. Van streaming tot bioscoop, van de boekenplank tot het Oscar-gala: de Japanse vertelvorm verovert de wereld. En dat is geen toeval.
De andere dag in de boekenwinkel. Ik blader door de nieuwe releases als mijn blik valt op een enorme plank vol manga. «Solo Leveling», «Jujutsu Kaisen», «Blue Lock», «Gachiakuta» - netjes gesorteerd, prominent geplaatst. Voor het schap staan drie tieners, een stel van midden twintig en een man met grijze slapen, misschien eind dertig. Allemaal bladeren ze, rommelen ze, vergelijken ze. En ik denk: wanneer is dit gebeurd?
Wanneer zijn manga en anime veranderd van kinderspul in een culturele beweging?
Zo heb ik anime tenminste lange tijd gezien: als kindervermaak. Toen ik een jaar of tien was, lichtten mijn ogen op bij «Pokémon», «Dragonball» en «One Piece». Later werd ik ouder en verdween anime uit mijn dagelijks leven. Toen ik begin twintig was, glimlachten de mensen om me heen er meestal om. Vandaag de dag? Het lijkt wel of de halve wereld anime kijkt - en niemand haalt meer zijn schouders op.
Dat was vroeger wel anders. Toen «Spirited Away» in 2001 als eerste anime de Oscar voor beste animatiefilm won, was dat nog een uitzonderlijk fenomeen - een mijlpaal die pas jaren later golven veroorzaakte. Maar uiterlijk sinds «Parasite» in 2020 de Oscar voor beste film won en «Squid Game» een wereldwijd fenomeen werd, is het duidelijk geworden dat goede verhalen niet langer een Hollywood-label nodig hebben om in de wereldwijde popcultuur in de smaak te vallen.
Het lijdt geen twijfel dat deze verandering in perspectief ook anime in de kaart heeft gespeeld. In het Westen wordt het zelfs steeds meer mainstream. Dat zeg ik niet alleen. De cijfers zeggen dat ook.
Anime, het nieuwe streaminggoud
Netflix alleen al levert een indrukwekkend bewijs van de hausse in anime. Volgens eigen cijfers kijkt meer dan de helft van alle abonnees wereldwijd al naar anime. Ongeveer 150 miljoen huishoudens om precies te zijn, dat zijn ongeveer 300 miljoen mensen. Samen hebben zij vorig jaar ongeveer een miljard keer anime gestreamd - drie keer zoveel als in 2019.
In de loop van het jaar verschenen 33 verschillende anime-titels in de wereldwijde top 10 van meest bekeken niet-Engelse content - bijna twee keer zoveel als in 2021.
Dit is precies waarom Netflix heeft gereageerd met grote investeringen - zowel in originele Japanse producties als in anime-geïnspireerde series uit de VS, zoals «Castlevania» of «Blue Eye Samurai». Zelfs grote live-action adaptaties zoals «One Piece» of «Avatar: The Last Airbender» dienen als deuropener om een breed publiek voor anime te inspireren. Daarnaast zijn er zelfgeproduceerde nagesynchroniseerde versies in wel 33 talen - een duidelijk signaal dat Netflix anime niet langer als een niche ziet, maar als een centrale contentpijler voor de wereldwijde markt.
Maar niet alleen Netflix surft op de anime-golf. Het gespecialiseerde platform Crunchyroll groeit ook snel: tussen 2021 en 2024 verdrievoudigde het aantal betalende abo's van vijf naar meer dan 15 miljoen. Daarmee is Crunchyroll niet alleen de grootste pure anime-streamer buiten Japan, maar ook een van de snelst groeiende streamingdiensten wereldwijd. Samen met Netflix heeft het nu meer dan 80 procent van de internationale anime-markt in handen.
In feite wordt Netflix bij Crunchyroll waarschijnlijk niet eens als concurrentie gezien, zeggen Wall Street-analisten, maar eerder als waardevolle ondersteuning: iedereen die de smaak te pakken krijgt bij de Californische streaminggigant komt vroeg of laat vaak bij Crunchyroll terecht. Als gevolg daarvan bloeien de zaken. Crunchyroll is al lange tijd winstgevend en wordt beschouwd als een van de belangrijkste strategische pijlers van het Japanse moederbedrijf Sony.
Disney+ en Prime Video willen ook een stukje van de anime-taart. Volgens een internationale enquête gebruikt 32 procent van de anime-fans Disney+, 29 procent Amazon Prime - alleen Netflix ligt voor met 48 procent. Disney richt zich op exclusiviteit: series zoals «Bleach: Thousand-Year Blood War» of «Star Wars: Visions» zijn stevig verbonden aan het platform.
In de VS versterkt Hulu - in dit land onderdeel van Disney+ - deze koers. Anime is daar goed voor ongeveer twaalf procent van de gestreamde inhoud, vergeleken met iets minder dan zeven procent voor Netflix. Onlangs nog zorgde «Predator: Killer of Killers» voor een boost. En regisseur James Cameron denkt naar verluidt zelfs na over geanimeerde «Avatar» spin-offs voor Hulu.
Anime in de bioscoop: van evenement naar vaste prik
Streaming mag dan de drijvende kracht achter de animehausse zijn - maar de nieuwe populariteit heeft ook invloed in de bioscoop. En hoe.
Een lange tijd waren anime films een marginaal fenomeen in het Westen: misschien één Ghibli-evenement per jaar, met gelukkig een première van «Pokémon»- dat was het. Tegenwoordig worden ze regelmatig op het grote scherm vertoond, vullen ze hele salons en trekken ze een publiek aan dat veel verder gaat dan cosplay-affine Generation Z fans.
Een blik op de cijfers maakt dit duidelijk: «Demon Slayer: Mugen Train» heeft wereldwijd bijna 500 miljoen dollar opgebracht - meer dan elke andere film van het coronavirusjaar 2020. In Noord-Amerika verdiende de film bijna 50 miljoen dollar en werd de tweede best verdienende Japanse film aller tijden.
Nagenoeg net zo succesvol waren «Jujutsu Kaisen 0» (2022) en «Dragon Ball Super: Super Hero» (2022), die ook bovenaan kwamen te staan met respectievelijk 34,5 miljoen en 38 miljoen dollar in de VS alleen. Ter vergelijking: nog in 2015 werd het als een sensatie beschouwd als een anime door het merk van 10 miljoen brak. Tegenwoordig is dit nauwelijks genoeg voor een ondergeschikte bijzin in de industriepers.
Hoewel het nieuwe zelfbeeld ook duidelijk is buiten de shōnen-gevechten: terwijl Studio Ghibli's «The Boy and the Heron» Disney en Co. en won de Oscar voor beste animatiefilm in 2024, «Suzume», een van de meest gevierde films van de Japanse regisseur Makoto Shinkai («Your Name»), bracht meer dan 10 miljoen dollar op in de VS - en meer dan 320 miljoen wereldwijd.
Wat vroeger werd beschouwd als «event cinema voor nerds» is nu een integraal onderdeel van de internationale bioscoopkalender. Distributeurs zoals Crunchyroll of GKids brengen anime zoals «Haikyuu!!» niet meer selectief uit, maar met doordachte lanceringsstrategieën - vaak gelijktijdig in de originele en nagesynchroniseerde versie, met previews, merchandise en gerichte marketing.
De berekening werkt: Als je vandaag naar de bioscoop gaat, is de kans groot dat er een anime op het programma staat naast Marvel en Pixar.
Manga boom: nu spreken steeds meer strips ineens Japans
Het succes van bioscoop en streaming heeft ook het boekenvak veranderd. Slenteren door de stripafdeling betekent steeds minder voor westerse superhelden staan en steeds meer schappen vol manga. Van «Death Note» naar /s18/product/death-note-01-deutsch-tsugumi-ohba-takeshi-obata-2006-belletristik-2382482«Spy x Family» t/m «My Hero Academia» en «One Punch Man». Nog maar een paar jaar geleden had je hier een goed gevulde stripwinkel voor nodig.
Manga is een dominante kracht geworden, vooral in de VS, de grootste westerse stripmarkt. De verkoopcijfers explodeerden in 2021: meer dan 24 miljoen manga volumes werden verkocht - dat is 160 procent meer dan in het jaar daarvoor. Series zoals «Kaiju no.» 8 of «Solo Leveling» domineerden de bestsellerlijsten, vaak met meerdere delen tegelijk.
Het beeld is vergelijkbaar in Europa. Frankrijk - de Grande Nation van «Bande Dessinée», die ook altijd volwassenen heeft aangesproken - beschouwt manga nu als de op één na belangrijkste publicatievorm in de hele boekenmarkt. Maar zelfs in dit land zijn jongere mangaseries zoals «Dan Da Dan» of «The Apothecary Diaries» halen regelmatig de algemene bestsellerlijsten - en niet alleen voor strips.
Het spannende is dat de hausse niet alleen te danken is aan nieuwe lezers, maar ook aan nieuwe doelgroepen. Zelfs in het Westen is manga niet langer alleen een door mannen gedomineerd tienerfenomeen, maar spreekt het ook jongvolwassenen, vrouwen, queer gemeenschappen en mensen in het algemeen aan die zich nooit opgepikt hebben gevoeld door westerse Marvel of DC comics.
Geen trend, een keerpunt in de tijd
Misschien beleven we niet alleen een hausse, maar het begin van een nieuw tijdperk. In het Westen is anime niet langer een niche voor nerds of een vermeende tekenfilm uit het Verre Oosten, die lange tijd vooral werd geassocieerd met kinder- en jeugdprogramma's zoals «Heidi» of «Mila Superstar». Vandaag de dag is het een wereldwijd vertellend medium - diverser, relevanter en alomtegenwoordiger dan ooit tevoren.
Omslagfoto: Studio Ghibli
Luca Fontana
Senior Editor
Luca.Fontana@digitecgalaxus.chAvonturen beleven en sporten in de natuur en mezelf pushen tot mijn hartslag mijn ritme wordt - dat is mijn comfortzone. Ik geniet ook van rustige momenten met een goed boek over gevaarlijke complotten en koningsmoordenaars. Soms raak ik meerdere minuten opgewonden van filmmuziek. Dit komt zeker door mijn passie voor cinema. Wat ik altijd al heb willen zeggen: "Mijn naam is Groot."
17 opmerkingen
later