Je favoriete spel kan voor altijd verdwijnen

Rainer Etzweiler

5-8-2025

Vertaling: machinaal vertaald

87 procent van alle retrospellen is vandaag de dag niet meer legaal speelbaar. Hoe heeft het zover kunnen komen - en wat betekent dit voor jouw favoriete spel?

December 1994: Grunge maakt plaats voor de grote Britpopgolf op de radio, elke flat heeft minstens één «Pulp Fiction» poster aan de muur en een 30-jarige Jeff Bezos lanceert zijn online boekwinkel vanuit een garage in Washington. Toen, met meer haar en minder ambities van wereldheerschappij.

1994 zou ook een vormend jaar worden voor de videogamesindustrie, want de allereerste Playstation werd uitgebracht in Japan - ook in december. Bijna tegelijkertijd kwam «Snatcher» uit, een nogal obscuur avonturenspel voor de al even obscure Sega CD-console. «Snatcher» is een point'n'click-spel in een sci-fi omgeving dat royaal gebruikmaakt van Ridley Scott's cultfilm «Blade Runner». Het spel zou vandaag de dag waarschijnlijk grotendeels vergeten zijn als Hideo Kojima niet de regisseur was geweest. De maker van «Metal Gear» is naast Shigeru Miyamoto waarschijnlijk de bekendste regisseur van videogames. Als je meer wilt weten, kun je hier een lesje over het uitzonderlijke talent vinden.

Niet verrassend willen zijn fans later zijn oudere werken spelen, hoewel dit niet eenvoudig is.

Duurzame geschiedenisles

Laten we aannemen dat emulatie (meer hierover hieronder) niet jouw ding is en dat je «Snatcher» legaal wilt spelen. Hiervoor heb je nodig:

Het spel, dat zelden op eBay wordt verhandeld voor minder dan 1000 frank/euro, een Sega CD console voor ongeveer 250 frank/euro en een beeldbuis TV voor nog eens 150 tot 200 frank/euro om het aan te sluiten. Voor dat laatste zijn er andere opties, maar hé: je wilt de maximale authentieke ervaring, toch?

Dit kost dus minstens 1400 frank. Is het dat waard? Waarschijnlijk niet. «Snatcher» is een cool spel, maar voor 1400 frank. Je kunt de hele consolegeneratie naar je huiskamer halen, wat je op de lange termijn meer oplevert.

Toegegeven: Het is een uitzonderlijk voorbeeld. Retro games en consoles zijn ook verkrijgbaar voor minder geld. Het geval van «Snatcher» illustreert echter een precair probleem: een enorm deel van de geschiedenis van videogames is tegenwoordig moeilijk toegankelijk en in sommige gevallen zelfs helemaal verdwenen.

87 procent

De Videogame History Foundation is een non-profitorganisatie gevestigd in de VS. Ze werd in 2017 opgericht door Frank Cifaldi met als doel de geschiedenis van games te bewaren. In 2023 publiceerde de organisatie een studie waaruit bleek dat 87 procent van alle games die vóór 2010 op de Amerikaanse markt zijn uitgebracht, onvoldoende zijn gearchiveerd.

87 procent - een cijfer dat minder klinkt als een statistisch onderzoek en meer als een alarmsignaal voor de cultuurgeschiedenis.

Waarom verdwijnen games?

De redenen hiervoor zijn talrijk en weerspiegelen het disfunctioneren van een industrie die graag praat over haar culturele erfgoed, maar tegelijkertijd te weinig doet om het daadwerkelijk te behouden.

In alle eerlijkheid moet gezegd worden dat de uitgangspositie niet helemaal eenvoudig is. De grootste uitdaging is de licentiechaos: Als ontwikkelstudio's of uitgevers failliet gaan, verdwijnen de rechten op hun spellen vaak in een ondoorzichtig web van schuldeisers en rechtsopvolgers, waardoor een nieuwe release vrijwel onmogelijk wordt.

Sommige spellen maken ook gebruik van licenties die zijn vastgelegd in de licentieovereenkomst.

Sommige spellen maken ook gebruik van gelicentieerde muziek, merknamen of filmrechten. De distributierechten hiervoor verlopen meestal na een paar jaar en het spel kan dan niet meer worden verkocht. Een actueel voorbeeld is «F1 23», dat in het voorjaar uit de digitale winkels werd gehaald. Het racespel was toen nog geen twee jaar oud.

Technische incompatibiliteit is een andere dooddoener. Spellen zijn ontwikkeld voor specifieke hardware die tegenwoordig niet meer bestaat. Zonder complexe emulatie of porten zijn ze niet speelbaar op moderne systemen. De meeste ontwikkelaars schrikken terug voor de kosten van opwerking.

De afgelopen jaren is online afhankelijkheid ook een steeds groter probleem geworden. Veel moderne spellen vereisen een serververbinding, zelfs voor singleplayer-speltypen. Als de servers worden uitgeschakeld, is het spel dood - ongeacht of het legaal is gekocht of niet.

Eindelijk is er een gebrek aan systematische archivering. In tegenstelling tot films of boeken zijn er geen gevestigde instellingen die videogames consequent verzamelen en bewaren. Broncodes gaan verloren, documentatie van ontwikkelaars verdwijnt en daarmee de mogelijkheid om spellen te bewaren voor toekomstige generaties.

Waar staan uitgevers?

De complexiteit van de redenen voor het probleem is ook te zien in de aanpak van ontwikkelaars en uitgevers. Hier zijn een paar voorbeelden.

Een paar jaar geleden liet de toenmalige Playstationbaas Jim Ryan zich meeslepen door de luchthartige uitspraak dat niemand oude spellen wil spelen. Tegenwoordig doet de Sony Group zijn best om ten minste enkele van zijn oude titels beschikbaar te maken: Diverse retro titels zijn te vinden in de PSN store, zoals «The Legend of Dragoon», «Dark Cloud» en «Twisted Metal».

Zoals altijd gaat Nintendo zijn eigen weg: het online lidmaatschap biedt klassiekers, maar de selectie ziet eruit alsof een stagiair geblinddoekt pijltjes heeft gegooid naar een lijst. Het Wii-winkelkanaal was in 2006 vooruitstrevender - en dat wil wat zeggen.

Ubisoft, aan de andere kant, lijkt door te gaan met zijn pogingen om zichzelf de meest klantvijandige uitgever ooit te maken: In januari 2024 liet het Franse bedrijf weten dat spelers «zich erbij neer zouden moeten leggen dat ze niet langer eigenaar zijn van de games die ze kopen».

Een paar weken later sloot de ontwikkelaar de servers van het racespel «The Crew», waardoor het spel volledig onspeelbaar werd - zelfs in de singleplayer modus. Een digitale middelvinger naar iedereen die 70 frank voor het spel heeft betaald. Tenminste: na massale protesten kondigde Ubisoft aan dat de opvolgers «The Crew 2» en «The Crew Motorfest» offline speelbaar blijven, zelfs na een mogelijke uitschakeling van de server.

De status quo

Het goede nieuws eerst: de situatie is de laatste tijd verbeterd. Het voorbeeld van Ubisoft laat zien dat het probleem in ieder geval serieuzer wordt genomen dan een paar jaar geleden. In de sector voor pc-games doet het distributieplatform GOG.com ook belangrijk pionierswerk.

De dochteronderneming van «The Witcher» ontwikkelaar CD Project strijdt al bijna 20 jaar voor het behoud en de beschikbaarheid van retrogames. Het bedrijf heeft meer dan 780 mensen in dienst, waaronder talloze juristen, die uitzoeken op welke deuren er geklopt moet worden om via ingewikkelde processen bijna vergeten games uit de vergetelheid te halen.

Vele non-profitorganisaties zoals de Videogame History Foundation en talloze particulieren zetten zich ook in voor de zaak. Het meest prominente voorbeeld van dit laatste is momenteel het «Stop Killing Games» initiatief van Youtuber Ross Scott. Colleague Pape wijdde in juni een langer artikel aan het project, dus hier is alleen de belangrijkste informatie: «Stop Killing Games» heeft als doel ervoor te zorgen dat gekochte videogames speelbaar blijven, zelfs na server shutdowns - desnoods via verplichte offline modi of community servers. Kortom: iedereen die een spel koopt moet het voor altijd kunnen spelen, niet alleen zolang het de uitgever uitkomt.

De aanpak is goed, maar pakt lang niet alle aspecten van het probleem aan.

Zijn er andere oplossingen?

Als je geen fortuin wilt uitgeven aan retrospullen en geen zin hebt om te wachten tot je favoriete spel ergens in de verre toekomst een officiële heruitgave krijgt, is emulatie de enige optie. Emulatie maakt het mogelijk om oude videogames te spelen op moderne apparaten door software te gebruiken die de originele hardware nabootst (zoals NES of Playstation). Het proces zelf is legaal, maar het wordt ingewikkelder als het gaat om het downloaden van software. Onze collega Rüegg sprak hier uitgebreid over met de Zwitserse jurist Martin Steiger.

Nu kun je zeker aanvoeren dat het alleen maar eerlijk is om jezelf te helpen waar de uitgevers duidelijk geen geld willen verdienen. Of dat op jou van toepassing is, moet je beslissen met je morele kompas.

«Minecraft»-bedenker Marcus «Notch» Persson mengde zich onlangs ook in de discussie en gaf commentaar: «Als een spel kopen niet kopen is, dan is piraten niet stelen.»

Deze uitspraak gaat niet helemaal voorbij aan de waarheid, maar is wel erg reductief. Persson gaat onder andere voorbij aan het feit dat we tegenwoordig spellen vaak niet meer de facto kopen, maar gewoon de licentie om ze te gebruiken. Op Steam is deze clausule al enkele maanden stevig verankerd in de algemene voorwaarden en maakt deel uit van het koopcontract tussen jou en het platform.

Wat nu?

Scott's initiatief «Stop Killing Games» heeft meer dan 1,4 miljoen handtekeningen verzameld en is op 31 juli aangeboden aan regeringen en wetgevers in de EU. De petitie heeft een goede kans om geaccepteerd te worden omdat het vermoedelijk een «easy win» is voor beleidsmakers. Consumentenbescherming is goed te verkopen en gamen is een populair onderwerp dat potentiële kiezers aantrekt die anders maar weinig enthousiasme hebben voor de politiek.

Als de EU nieuwe wetten voor consumentenbescherming voor games zou invoeren, zou Zwitserland die waarschijnlijk vroeg of laat ook overnemen - ons land heeft zich er immers al in meer dan 100 bilaterale overeenkomsten toe verplicht om relevante EU-wetgeving aan te passen. Vergelijkbaar met de gestandaardiseerde USB-C oplaadkabel die Apple sinds de herfst van 2024 in Zwitserland moet gebruiken.

Met een beetje geluk zal het streven ook de game-industrie bewust maken van de noodzaak om haar geschiedenis te bewaren. Op dit moment is dat nog wishful thinking.

Een allesomvattende oplossing is op dit moment helaas niet in zicht en een snelle blik op de website delistedgames laat zien dat er nog steeds games van de markt verdwijnen. Sommige voor altijd. Als je er zeker van wilt zijn dat je je favoriete spel over tien jaar nog steeds kunt spelen, is de enige optie op dit moment om een fysieke gegevensdrager te kopen.

Maar misschien is dit ook wel het ultieme metaniveau: spellen die ons leren dat niets eeuwig duurt - zelfs zijzelf niet.

Rainer Etzweiler

Freelance Editor

rainer@rockstar.ch

Begin jaren 90 gaf mijn oudere broer me zijn NES met "The Legend of Zelda" en begon een obsessie die tot op de dag van vandaag voortduurt.

Deze artikelen kunnen je ook interesseren