Waarom kwispelt de hond?
Zelfs na meer dan 100 studies over het thema blijft het staartwuiven onbegrepen en tegenstrijdig. Dit blijkt nu uit een onderzoek naar de meest voorkomende carnivoor op aarde.
Terwijl andere gewervelde dieren balanceren met hun staart, zichzelf ondersteunen (kangoeroes) of naar vervelende vliegen meppen, heeft het aanhangsel in de hondenfamilie een eigen taak gekregen: Het wordt voornamelijk gebruikt voor communicatie. Een staart tussen de poten is bijvoorbeeld een signaal van angst en onveiligheid, zowel bij gedomesticeerde honden als bij hun wilde verwanten, de wolven. Het opvallende kwispelen van de staart is echter minder uitgesproken bij wolven. Het lijkt een gedrag te zijn dat zich bij honden pas in de loop van de domesticatie heeft ontwikkeld. Het is nu een van de meest voorkomende vormen van communicatie op aarde: Met naar schatting een miljard individuen behoren huishonden tot de meest verspreide zoogdieren en de meest voorkomende carnivoren.
Wat de hond wil uitdrukken met zijn soms overdreven staartgekwispel en welke rol de mens heeft gespeeld in de ontwikkeling van dit gedrag moest blijken uit een overzichtsstudie, waarvoor deskundigen van het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek in Nijmegen en de Universiteit voor Diergeneeskunde Wenen meer dan 100 studies over dit thema hebben geëvalueerd. De resultaten zijn gepubliceerd in het huidige nummer van "Biology Letters".
Hoewel het team, in plaats van duidelijke bevindingen, nog steeds grote hiaten in de kennis van het onderzoek vaststelt. Voor veel populaire aannames - vooral dat een hond die kwispelt gelukkig is en niet gestrest - is er geen echt betrouwbaar bewijs. Onderzoeken waarin het stresshormoon cortisol werd gemeten, lieten geen duidelijk verband zien tussen kwispelfrequentie en welzijn. Het onderzoek stelt daarom dat kwispelen verschillende boodschappen kan uitdrukken in verschillende situaties, afhankelijk van of de ontvanger een soortgenoot of een mens is.
Bij wolven geeft langzaam kwispelen met een laag gehouden staart meestal onderdanigheid of verzoening aan. Opgewonden kwispelen met een opgeheven staart komt daarentegen niet voor bij wilde roedeldieren. De basisboodschap - kalmte en vriendschappelijk relatiebeheer - lijkt echter ook niet veranderd te zijn bij gedomesticeerde honden. Als het gericht is aan een baas of bazin, verandert het soms in bedelen.
Dwingen met een beetje impact
De simpele vergelijking volgens welke een hond die met zijn staart kwispelt zich goed voelt, werkt niet, zo blijkt uit het "favoriete resultaat" van co-auteur Taylor Hersh, zoals ze onthulde aan het wetenschapsmagazine "Science" in een interview: "Staartkwispelen is een asymmetrisch gedrag. Als een hond iets tegenkomt dat hij wil naderen, kwispelt hij vaak meer naar de rechterkant van zijn lichaam, terwijl hij naar de linkerkant van zijn lichaam kwispelt als hij zich ergens van wil terugtrekken." Dit resultaat, voor het eerst waargenomen in 2007, is sindsdien bevestigd in talloze onderzoeken. De dieren kunnen ook de richting van het kwispelen van soortgenoten herkennen en daarop reageren.
Het lijkt duidelijk dat het kwispelen van de staart steeds prominenter werd in de loop van de domesticatie. Het is echter onduidelijk welke rol de mens in dit proces heeft gespeeld, zo vatten Hersh en haar team samen. Het kan zich ontwikkeld hebben als neveneffect van de selectie op de tamste, meest compatibele honden. Als deze eigenschappen genetisch gekoppeld zijn aan kwispelgedrag, zou dat verklaren waarom de honden in de loop van de tijd steeds kwispeler werden.
Het is echter ook mogelijk dat hondeneigenaren min of meer bewust de voorkeur hebben gegeven aan dieren met een bijzonder uitgesproken kwispelgedrag. Ritmische bewegingen oefenen een bepaalde aantrekkingskracht uit op mensen. "Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat mensen zich vooral aangetrokken voelen tot isochrone patronen, d.w.z. een ritme waarin alle intervallen tussen gebeurtenissen hetzelfde zijn, zoals bij een metronoom," legt gedragsonderzoeker en co-auteur Silvia Leonetti uit. Volgens haar kwispelen honden omdat mensen dat altijd leuk hebben gevonden.
Welke van de twee hypotheses juist is - dit is ook een van de gebieden waarvan Hersch, Leonetti en hun collega's denken dat ze baat zouden hebben bij meer onderzoek. Als eerste stap stellen ze voor om in toekomstige onderzoeken naar het kwispelen van staarten niet alleen de frequentie en duur te registreren, maar ook moderne technologie te gebruiken om parameters zoals de hoogte van de staart, de zijwaartse uitslag of de richting van de blik van de dieren vast te leggen. Dit is de enige manier om dit "alomtegenwoordige maar wetenschappelijk ongrijpbare fenomeen" en de evolutionaire geschiedenis ervan eindelijk tot op de bodem uit te zoeken.
Spectrum van de wetenschap
Wij zijn partners van Spektrum der Wissenschaft en willen gefundeerde informatie toegankelijker voor je maken. Volg Spektrum der Wissenschaft als je de artikelen leuk vindt.
[[small:]]
Coverafbeelding: Shutterstock / Sinseeho
Deskundigen uit wetenschap en onderzoek doen verslag van de huidige bevindingen op hun gebied - deskundig, authentiek en begrijpelijk.