Achtergrond
"Rimworld" was gisteren? Dit is hoe het "Ascent of Ashes" vergaat
van Kim Muntinga
Miniatur Wunderland: Hoeveel diversiteit is er in de kleinste wereld ter wereld?
8-8-2025
Vertaling: machinaal vertaald
Foto's: Patrick Vogt
Het Miniatur Wunderland in Hamburg inspireert met zijn precieze details en perfecte illusie. Maar de wereld op schaal 1:87 laat niet alleen zien wat er is, maar ook wat er ontbreekt. Een zoektocht naar aanwijzingen tussen racebaan, regenboogvlag en werkelijkheid.
Ik kreeg mijn eerste modelauto toen ik vier jaar oud was. Hij reed urenlang door mijn fantasiewereld: over boeken, onder stoelen, langs Playmobil figuurtjes en zelfgebouwde Lego-huizen. Nu, tientallen jaren later, sta ik voor de miniatuurversie van Monaco en het gevoel is terug: verbazing. Kinderlijke vreugde. De drang om het van dichtbij te bekijken - maar deze keer met een kritisch oog.
Kort en krachtig: Twee nieuwe werelden
Monaco is spectaculair. Het Formule 1 circuit slingert zich door smalle straatjes, het publiek juicht, het water glinstert in de haven. Te midden van dit alles strijden de auto's in een autonoom bestuurde race. Het team van Miniatur Wunderland in Hamburg heeft elf jaar aan het systeem gesleuteld. Dankzij speciaal gefabriceerde printplaten kan de computer elk voertuig nauwkeurig lokaliseren. Hierdoor kan hij gerichte en unieke inhaalmanoeuvres en pitstops besturen. De race ziet er bedrieglijk echt uit.
Een paar stappen verder begint Rio de Janeiro: een favelahelling, de Copacabana, het carnaval. Alles beweegt, alles lijkt te leven. Deze delen zijn de nieuwste in Miniatur Wunderland. Het valt meteen op: meer details, meer dynamiek, meer verwondering. Geen wonder, want de miniatuurwereld is gigantisch. Meer dan 1200 treinen rijden op meer dan 1600 vierkante meter, meer dan 11.000 voertuigen rollen voorbij en ongeveer 290.000 figuren bewegen rond. Meer dan 400 medewerkers hebben in 24 jaar meer dan 1,2 miljoen uur geïnvesteerd in de bouw en de voortdurende uitbreiding.
Maar hoeveel realiteit laat deze miniatuurwereld eigenlijk zien? Ik reisde door de tentoonstelling met een ander perspectief. Een die zich afvraagt: Wie is zichtbaar en wie niet? Zijn er mensen met een handicap? Queer koppels? Mensen van kleur? Scènes die niet alleen idylles laten zien, maar ook sociale of politieke spanningen?
Gewenst: Diversiteit op ooghoogte
Ik zocht en ontdekte af en toe iets: een persoon in een rolstoel op een brug met traptreden. Een regenboogvlag op een balkon. Een spandoek om de gletsjers te redden. Maar vergeleken met de grootte en diversiteit van de modellenwereld blijven zulke taferelen zeldzaam. De wereld is kleurrijk, maar opvallend gestandaardiseerd.
Niklas Weissleder, perswoordvoerder van Miniatur Wunderland, legt uit: «'We proberen alle mensen af te beelden. Maar we worden vaak beperkt door het assortiment beschikbare figuren.» Het team maakt sommige figuren zelf na, maar veel figuren komen uit serieproducties. Welke thema's worden afgebeeld wordt niet volgens een plan bepaald, maar ontwikkelt zich in de loop van de tijd. Uitgaande van een gebied dat stap voor stap wordt uitgebreid.
Aspiratie en werkelijkheid
De ontwikkeling is duidelijk zichtbaar. Nieuwere gebieden zoals Monaco of Rio lijken uitgebreider, gedetailleerder en gedurfder dan oudere modules zoals Zwitserland of Knuffingen. Uiteraard is ook het wereldbeeld veranderd. Dit resulteert echter niet in een werkelijke weergave van de sociale werkelijkheid - of alleen in fragmenten.
Het is juist omdat er zoveel wordt getoond dat de gaten des te meer opvallen. Tussen tienduizenden figuren, honderden treinen en ontelbare details lijkt het bijna absurd hoe zelden mensen met een handicap te zien zijn. Of queer koppels. Of mensen van kleur. Of scènes die armoede of sociale conflicten laten zien.
Samenleving in de kamer ernaast
Het duidelijkste sociale commentaar vind je niet in de hoofdtentoonstelling, maar in een aangrenzende ruimte. Daar toont een speciale tentoonstelling dezelfde straathoek in Berlijn - van het einde van de oorlog tot de hereniging. Een miniatuurreis door politieke omwentelingen. Of verschillende diorama's over het houden van dieren, van biologische scharrel tot fabriekslandbouw. Het is het enige gebied van Wunderland dat expliciet het verhaal vertelt van geschiedenis, verandering en sociale conflicten. En misschien is het veelzeggend dat deze scènes geen deel uitmaken van de «hoofdwereld», maar zijn uitbesteed.
Ik vraag me af: als modelbouw zoveel werkelijkheid creëert, waarom dit dan niet ook?
Tussen vooruitgang en figuurvitrine
De wil om te veranderen is voelbaar. Ook al blijven veel uitspraken van het persteam algemeen, het is duidelijk dat men diversiteit wil. Maar de weg om dit te bereiken is moeizaam, gefragmenteerd en vaak beperkt door beschikbare middelen en haalbaarheid.
Dit is misschien precies de kern van de zaak. Degenen die modellen bouwen, bepalen wat zichtbaar is en wat niet. Het gaat er niet om Wonderland te politiseren, maar om meer te laten zien van de wereld die we allemaal kennen. Met alles wat daarbij hoort.
Conclusie: Een grote wereld met kleine gaten
Het Miniatur Wunderland is geen politiek museum. Het wil inspireren, verbazen en jeugdherinneringen oproepen. En daar slaagt het in. Maar juist omdat deze wereld zo precies, zo liefdevol en met zoveel aandacht voor detail is ontworpen, vallen de gaten des te meer op. In een wereld die bijna alles laat zien:
Waarom niet de dingen die vaak over het hoofd worden gezien?
Misschien moet de schaal van 1:87 gewoon nog eens bekeken worden. Een vraag om mee te nemen: Als je je eigen miniatuurwereld zou bouwen, wie zou er dan zichtbaar zijn?
Omslagfoto: Ramon Schneider
Ik geniet van mijn vrijheid op de motor, wek mijn jachtinstincten op bij het vissen en laat mijn fantasie de vrije loop achter de camera. Ik krijg betaald om van 's nachts tot 's ochtends van alles en nog wat met speelgoed te doen.
134 opmerkingen
later