Achtergrond

Wat zeg je? Romeinse standbeelden waren eigenlijk niet wit?

2-3-2023

Vertaling: machinaal vertaald

Glad marmer. Keiharde sixpack. Kleine penis. Helder wit. Dit is wat de meesten van ons zich voorstellen als we "antiek standbeeld" horen. En het meeste klopt. De beelden van Griekse en Romeinse jongeren waren inderdaad uit marmer gehouwen, fit en naakt - maar ze waren ook kleurrijk.

Het is al lang bewezen dat de Grieken en Romeinen hun gebeeldhouwde meesterwerken vol kleur schilderden. En toch blijft de mythe van het witte beeld tot op de dag van vandaag in veel hoofden bestaan. Ook in de mijne. Totdat ik onlangs halfhartig door de Arte mediabibliotheek klikte. Nadat ik net Love is Blind op Netflix had gekeken, had ik een schuldig geweten. Schuldig, omdat ik, in plaats van mijn hersenen te voeden, mijn tijd had verspild met hersenloze reality-tv. Ik rekende op Arte om me beter te voelen.

In slechts vier minuten leerde ik dat Griekse beelden kleurrijk waren. Heel kleurrijk zelfs. Ze hadden bruin haar, rode lippen, gele jurken met blauwe versieringen en gouden oorbellen. Of kleurrijke geruite broeken waar elke hippie groen van jaloezie van zou worden. Een blauw-wit Griekenland? Nee!

Dit is een kleurenreconstructie van de boogschutter Paris.
Bron: Liebighaus Skulpturensammlung, Norbert Miguletz

De verlichters wilden zich onderscheiden

Volgens het Skulpturenmuseum Liebighaus in Frankfurt is de Renaissance verantwoordelijk voor het wijdverspreide geloof in kleurloze oude beelden. In de 14e eeuw onderscheidden Italiaanse geleerden zich expliciet van de Middeleeuwen door hun morele concepten. Plotseling was de antieke wereld weer cool. Het ene beeld na het andere werd opgegraven in Rome. Tegen die tijd had de tijd waarschijnlijk zijn sporen nagelaten, waardoor ze bijna wit waren geworden. Dit kwam de verlichters goed van pas; de witte beelden, welgevormd en ingetogen, waren het tegenovergestelde van de opzichtige en kleurrijke kerkbeelden. Geen wonder dus dat in die tijd beelden als Michelangelo's David ontstonden.

Mensen in de Renaissance hielden ook vast aan dit idee toen de Laocoön-groep (nu in het Vaticaan) in 1503 werd opgegraven en duidelijke sporen van verf vertoonde. Het was gemakkelijker om jezelf dit feit uit het hoofd te praten of het opnieuw te interpreteren dan om je hele waardesysteem te herzien.

De Duitse archeoloog Johann Joachim Winckelmann werd lange tijd gezien als een voorstander van deze "witte oudheid". Vooral omdat zijn werk History of Ancient Art, oorspronkelijk gepubliceerd in 1764, de zin bevat "... een mooi lichaam zal dienovereenkomstig des te mooier zijn naarmate het witter is..." Terwijl hij in feite de kleursporen op een beeld van de godin Artemis bewonderde, dat in 1760 in Pompeï was opgegraven. Pompeii werd in 79 na Christus bedolven tijdens de uitbarsting van de Vesuvius. De vulkanische as bewaarde de kleurpigmenten op het beeld, waardoor hun bestaan onmiskenbaar werd.

Uitgezonderd natuurlijk de grote fascistische dictators van de 20e eeuw. Mussolini en Hitler beschouwden de witmarmeren figuren met hun gespierde torso's als bewijs van de superioriteit van het Arische ras. (Mensen grijpen echt naar strohalmen in een poging om grove ideologieën te rechtvaardigen.)

Michelangelo's David: de belichaming van een Renaissance beeldhouwwerk, zoals geïnspireerd door vermeende oude kunst, en dat Hitler zeker graag in zijn collectie had gehad.
Bron: Shutterstock

Reconstructies zijn al enkele jaren mogelijk dankzij UV-licht

Sinds de jaren tachtig krijgen vooral de Brinkmanns, een getrouwd archeologenechtpaar, de eer dat ze langzaam steeds meer mensen ervan bewust hebben gemaakt dat de oudheid in feite niet wit, maar kleurrijk was. Op basis van onderzoeken met UV-licht maken de twee archeologen kleurrijke reconstructies van de sindsdien kleurloze beelden. De resultaten zijn te zien in de reizende tentoonstelling Chroma: Ancient Sculpture in Color, die momenteel te zien is in het Metropolitan Museum of Art in New York.

Het feit dat de mythe van de witte beelden uit de oudheid zo lang heeft standgehouden, berust op twee aspecten. Ten eerste een eerlijke inschattingsfout, omdat de kleur allang was vervaagd uit veel van de opgegraven beelden. Ten tweede een expliciete ontkenning, omdat kleurrijke kunst niet paste in een bepaald wereldbeeld.

Header afbeelding: Studie naar de kleur van de Treu Head, Foto: Liebighaus Skulpturenmuseum

38 mensen vinden dit artikel leuk

Carolin Teufelberger

Editor

carolin.teufelberger@digitecgalaxus.ch

Mijn horizon verbreden: zo zou ik mijn leven in een paar woorden samenvatten. Ik hou ervan nieuwe dingen te ontdekken en meer te leren. Ik ben voortdurend op zoek naar nieuwe ervaringen op alle gebieden: reizen, lezen, koken, cinema of zelfs DIY.

Achtergrond

Interessante feiten uit de wereld van producten, een kijkje achter de schermen van fabrikanten en portretten van interessante mensen.

Alles tonen

Deze artikelen kunnen je ook interesseren

Achtergrond
Dit was het coolste speelgoed voor meisjes in de jaren 90
van Anne Fischer
Achtergrond
De China Market Challenge: Vind een equivalent van de Galaxus winkel
van Livia Gamper
Achtergrond
De Zwitserse start-up Nola ontwikkelt rugzakken met traditie en moderne materialen
van Siri Schubert